Yunanistan dini pahalara hürmet duymuyor: Türklerin manevi merkezini müzik fakültesine dönüştürdüBalkanlarda Osmanlı mimarisiyle ilgili 12 kitabı ve 50’den çok memleketler arası makalesi bulunan Marmara Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Neval Konuk, yüzlerce yıl Osmanlı İmparatorluğu yönetiminde kalan adalar ve Yunanistan’daki Osmanlı yapıtlarının yeni durumları ile ilgili değerlendirmede bulundu.
Konuk, Rodos Adası’nda yer alan ortasında Murat Reis Mescidi, tekke binası, şehitlik ve türbelerin bulunduğu tarihi Murat Reis Külliyesi’nin evvela şehitlik olduğunu, Ada’nın 1522’de Osmanlı tarafınca fethinden daha sonra şehit askerlerin buraya defnedildiğini söylemiş oldu.
Kıbrıs’ı fetheden Murat Paşa’nın mezarının da bulunduğu tarihi yapının haziresinde iki Kırım Hanı ve bir İran Şahı’nın kabrinin de yer aldığını aktaran Konuk, külliyenin beraberinde Ada’daki Müslüman Türklerin düğün, sünnet, mevlit üzere manevi merasimlerinin merkezi olduğunu kaydetti.
‘Kültürel olarak büyük bir tahribat’
Konuk, istekli türbedar Şaban Kargınlıoğlu’nun 2018’de vefatından daha sonra külliyeye Rodos Adası Anıtlar Şurası tarafınca el konulduğunu tabir ederek, “Murat Reis Külliyesi, Rodos Adası’nda yaşayan Türklerin düğün, sünnet, mevlit ve öteki merasimlerini yaptığı dini ve manevi merkezdi. Müzik fakültesine dönüştürüldü. Kültürel olarak büyük bir tahribat, dini olarak ise büyük bir saygısızlık bu.” dedi.
“Yunanistan, sonları ortasındaki tüm Osmanlı yapıtlarını yok sayıyor”
Yunanistan’ın Osmanlı yapıtlarını kaydetmeyerek yok saydığını lisana getiren Konuk, “Batı Trakya ve adalar dahil Yunanistan genelinde kayıtlı Osmanlı-Türk yapıtı sayısı sıfırdır. Bu eserler Müslüman yapıtı olarak kaydediliyor. Müslüman çeşmesi, Müslüman kütüphanesi formunda. ‘Peki bu Müslüman kim?’ diye sorarsak yanıtı olmuyor. Yunanistan hudutları ortasındaki tüm Osmanlı yapıtlarını aslına bakarsan baştan yok sayıyor. Kabul etmiyor.” diye konuştu.
Konuk, Yunanistan’ın bağımsızlık ilanından Rodos’un 1912’de İtalyanlar tarafınca işgaline kadarki devirde inşa edilen Osmanlı yapıtlarının de yok sayıldığını söz ederek, “Bugünkü Yunanistan sonları ortasındaki kamu yapıları, rüştiyeler, idadiler, hükümet konakları üzere yapıları da kabul etmiyorlar. Selanik’teki Hamidiye Hastanesi epeyce meşhur bir eser. Hala kullanılıyor. Hastaneyi Birinci Dünya Savaşı’nda Fransızlar kullandığı için bütün kayıtlarda, tezlerde ve turizm rehberlerinde Fransız Hastanesi olarak kayıtlı.” sözünü kullandı.
“Mezarlık ve türbeler planlı biçimde tahrip ediliyor”
Konuk, 1912’den bu yana tarihi mezarlığa İslami defin süreci yapılmadığını belirterek, tarihi mezarlık ve türbelerin planı biçimde tahrip edildiğini tabir etti. Konuk şöyleki devam etti:
“Tarihi mezar taşlarının çalınması kelam konusu. Ayrıyeten Ada’da yaşayan Yunanlar mezarlığa daima kedi-köpek maması döküyor. Mezarlık ortasında fazlaca fazla kedi-köpek sirkülasyonu var. Bu mezar taşlarına 1912’den beri ziyarete gelen Türklerin ufak tefek tamirleri haricinde bakım da yapılmıyor. Kedi-köpek maması dökerek hem mezarlık tahrip ediliyor tıpkı vakitte hayvanlar oraya pisledikleri için bir çeşit aşağılama da kelam konusu.”
Tarihi mezarlıkta 250 mezar taşı ve 6 türbe olduğunu anlatan Konuk, şu tabirleri kullandı:
“Bu 250 mezar taşı içinde tekkede nazaranv yapmış din adamları, Yasal Sultan Süleyman’ın bayraktarı, Mevleviler, alimler ve Rodos’un ileri gelen Türklerine ilişkin mezar taşları var. Türbelere 110 yıldır bakım olmadığı için pek makus durumdalar. Osmanlı tarihinde son derece kıymetli kişiselyetlerin türbeleri bunlar. Bu türbelerin sistematik biçimde yok edilme projesi mahallî halk tarafınca uygulanıyor. Türbelerden biri açık planlı, dört ayak üzerine heyeti Hasan Paşa ve eşi Ayşe Hanım’a ilişkin türbeydi. Türbe 6 sene evvelki sağanak yağışta yıkıldı.”
Konuk, tarihi mezarlıktaki mezar taşlarının Osmanlı mezar taşı sanatının özgün örneklerini barındırdığına dikkati çekerek, “Çok değişik semboller barındıran ve Osmanlı-Türk plastik sanatları açısından hayli kıymetli mezar taşları var. örneğin idam edildikten daha sonra defnedilen bireye ilişkin mezar taşının tam boyun kısmına idam sehpası konulmuş. Üzerinde bir kanca ve halat var. örneğin bu sembolü ben diğer hiç bir mezar taşında görmedim.” dedi.
“Restorasyonlarla Osmanlı mimarisi yok ediliyor”
Rodos’taki Osmanlı yapıtlarının bakımsız bırakılarak tahrip edildiği üzere onarımlarla da kimliksizleştirildiğine işaret eden Konuk, şunları kaydetti:
“Türk kamuoyunun, Ali Paşa Mescidi başta olmak üzere yapılan onarımlarda Osmanlı yapıtlarının kimliğini kaybettirmeye yönelik son derece planlı bir tavır olduğunu bilmesinde hayli büyük yarar var. Siz bütün duvarları renkli, anaokulu konseptinde bir cami onarımı gördünüz mü? Kavala Halil Beyefendi Mescidi ve Medresesi’nde güya Venedik’te geziyorsunuz üzere oluyor. Bütün duvarları renkli olan cami onarımları kelam konusu. Yani yapıların kimliği kayboluyor, özgünlüğü kayboluyor, üslubu kayboluyor. Bunun haricinde minareler ve kitabeler de kaldırılıyor. Kubbede kurşun yerine Bizans mimarisi çağrışımı yapsın diye oluklu kiremit kullanılıyor. Onarımlarla Osmanlı mimarisi yok ediliyor.”
Türkiye’nin son 20-25 yılda cemaati olmasa bile birden fazla 19. yüzyıldan kalma epey sayıda Rum-Ortodoks kilisesini ibadete açtığını anlatan Konuk, kelamlarını şu biçimde tamamladı:
“Edirne’de, Ordu’da, Çeşme’de, Alaçatı’da kiliseler cemaatleri olmasa bile restore edilip ibadete açıldı. Rodos’ta ise 1522’den 1912’ye kadar 390 yıllık Osmanlı hakimiyeti var. Osmanlı hakimiyetinin bütün evrelerini gösteren ve oradaki Türklerle hala manevi bağı kopmamış olan bir yerle Türklerin büsbütün bağlantının kesilmesinden bahsediyorum. Kültürel olarak büyük bir tahribat, dini olarak ise büyük bir saygısızlık bu.”
Konuk, Rodos Adası’nda yer alan ortasında Murat Reis Mescidi, tekke binası, şehitlik ve türbelerin bulunduğu tarihi Murat Reis Külliyesi’nin evvela şehitlik olduğunu, Ada’nın 1522’de Osmanlı tarafınca fethinden daha sonra şehit askerlerin buraya defnedildiğini söylemiş oldu.
Kıbrıs’ı fetheden Murat Paşa’nın mezarının da bulunduğu tarihi yapının haziresinde iki Kırım Hanı ve bir İran Şahı’nın kabrinin de yer aldığını aktaran Konuk, külliyenin beraberinde Ada’daki Müslüman Türklerin düğün, sünnet, mevlit üzere manevi merasimlerinin merkezi olduğunu kaydetti.
‘Kültürel olarak büyük bir tahribat’
Konuk, istekli türbedar Şaban Kargınlıoğlu’nun 2018’de vefatından daha sonra külliyeye Rodos Adası Anıtlar Şurası tarafınca el konulduğunu tabir ederek, “Murat Reis Külliyesi, Rodos Adası’nda yaşayan Türklerin düğün, sünnet, mevlit ve öteki merasimlerini yaptığı dini ve manevi merkezdi. Müzik fakültesine dönüştürüldü. Kültürel olarak büyük bir tahribat, dini olarak ise büyük bir saygısızlık bu.” dedi.
“Yunanistan, sonları ortasındaki tüm Osmanlı yapıtlarını yok sayıyor”
Yunanistan’ın Osmanlı yapıtlarını kaydetmeyerek yok saydığını lisana getiren Konuk, “Batı Trakya ve adalar dahil Yunanistan genelinde kayıtlı Osmanlı-Türk yapıtı sayısı sıfırdır. Bu eserler Müslüman yapıtı olarak kaydediliyor. Müslüman çeşmesi, Müslüman kütüphanesi formunda. ‘Peki bu Müslüman kim?’ diye sorarsak yanıtı olmuyor. Yunanistan hudutları ortasındaki tüm Osmanlı yapıtlarını aslına bakarsan baştan yok sayıyor. Kabul etmiyor.” diye konuştu.
Konuk, Yunanistan’ın bağımsızlık ilanından Rodos’un 1912’de İtalyanlar tarafınca işgaline kadarki devirde inşa edilen Osmanlı yapıtlarının de yok sayıldığını söz ederek, “Bugünkü Yunanistan sonları ortasındaki kamu yapıları, rüştiyeler, idadiler, hükümet konakları üzere yapıları da kabul etmiyorlar. Selanik’teki Hamidiye Hastanesi epeyce meşhur bir eser. Hala kullanılıyor. Hastaneyi Birinci Dünya Savaşı’nda Fransızlar kullandığı için bütün kayıtlarda, tezlerde ve turizm rehberlerinde Fransız Hastanesi olarak kayıtlı.” sözünü kullandı.
“Mezarlık ve türbeler planlı biçimde tahrip ediliyor”
Konuk, 1912’den bu yana tarihi mezarlığa İslami defin süreci yapılmadığını belirterek, tarihi mezarlık ve türbelerin planı biçimde tahrip edildiğini tabir etti. Konuk şöyleki devam etti:
“Tarihi mezar taşlarının çalınması kelam konusu. Ayrıyeten Ada’da yaşayan Yunanlar mezarlığa daima kedi-köpek maması döküyor. Mezarlık ortasında fazlaca fazla kedi-köpek sirkülasyonu var. Bu mezar taşlarına 1912’den beri ziyarete gelen Türklerin ufak tefek tamirleri haricinde bakım da yapılmıyor. Kedi-köpek maması dökerek hem mezarlık tahrip ediliyor tıpkı vakitte hayvanlar oraya pisledikleri için bir çeşit aşağılama da kelam konusu.”
Tarihi mezarlıkta 250 mezar taşı ve 6 türbe olduğunu anlatan Konuk, şu tabirleri kullandı:
“Bu 250 mezar taşı içinde tekkede nazaranv yapmış din adamları, Yasal Sultan Süleyman’ın bayraktarı, Mevleviler, alimler ve Rodos’un ileri gelen Türklerine ilişkin mezar taşları var. Türbelere 110 yıldır bakım olmadığı için pek makus durumdalar. Osmanlı tarihinde son derece kıymetli kişiselyetlerin türbeleri bunlar. Bu türbelerin sistematik biçimde yok edilme projesi mahallî halk tarafınca uygulanıyor. Türbelerden biri açık planlı, dört ayak üzerine heyeti Hasan Paşa ve eşi Ayşe Hanım’a ilişkin türbeydi. Türbe 6 sene evvelki sağanak yağışta yıkıldı.”
Konuk, tarihi mezarlıktaki mezar taşlarının Osmanlı mezar taşı sanatının özgün örneklerini barındırdığına dikkati çekerek, “Çok değişik semboller barındıran ve Osmanlı-Türk plastik sanatları açısından hayli kıymetli mezar taşları var. örneğin idam edildikten daha sonra defnedilen bireye ilişkin mezar taşının tam boyun kısmına idam sehpası konulmuş. Üzerinde bir kanca ve halat var. örneğin bu sembolü ben diğer hiç bir mezar taşında görmedim.” dedi.
“Restorasyonlarla Osmanlı mimarisi yok ediliyor”
Rodos’taki Osmanlı yapıtlarının bakımsız bırakılarak tahrip edildiği üzere onarımlarla da kimliksizleştirildiğine işaret eden Konuk, şunları kaydetti:
“Türk kamuoyunun, Ali Paşa Mescidi başta olmak üzere yapılan onarımlarda Osmanlı yapıtlarının kimliğini kaybettirmeye yönelik son derece planlı bir tavır olduğunu bilmesinde hayli büyük yarar var. Siz bütün duvarları renkli, anaokulu konseptinde bir cami onarımı gördünüz mü? Kavala Halil Beyefendi Mescidi ve Medresesi’nde güya Venedik’te geziyorsunuz üzere oluyor. Bütün duvarları renkli olan cami onarımları kelam konusu. Yani yapıların kimliği kayboluyor, özgünlüğü kayboluyor, üslubu kayboluyor. Bunun haricinde minareler ve kitabeler de kaldırılıyor. Kubbede kurşun yerine Bizans mimarisi çağrışımı yapsın diye oluklu kiremit kullanılıyor. Onarımlarla Osmanlı mimarisi yok ediliyor.”
Türkiye’nin son 20-25 yılda cemaati olmasa bile birden fazla 19. yüzyıldan kalma epey sayıda Rum-Ortodoks kilisesini ibadete açtığını anlatan Konuk, kelamlarını şu biçimde tamamladı:
“Edirne’de, Ordu’da, Çeşme’de, Alaçatı’da kiliseler cemaatleri olmasa bile restore edilip ibadete açıldı. Rodos’ta ise 1522’den 1912’ye kadar 390 yıllık Osmanlı hakimiyeti var. Osmanlı hakimiyetinin bütün evrelerini gösteren ve oradaki Türklerle hala manevi bağı kopmamış olan bir yerle Türklerin büsbütün bağlantının kesilmesinden bahsediyorum. Kültürel olarak büyük bir tahribat, dini olarak ise büyük bir saygısızlık bu.”