‘Eşitiz’ yazılır pekala o denli mi okunur?Tam 12 yıldır adalet temalı sinemalarla seyirciyle buluşuyor Memleketler arası Cürüm ve Ceza Sinema Şenliği. Gençler, sinema severler ve adalet hususuyla ilgili olanların büyük ilgi gösterdiği şenliğin bu yılki teması ‘eşitiz’. İran’da bayanların özgürlük uğraşları, LGBTİ+ bireylerin siyasetin lisanına alet edilmesi… Her gün bir bayanın cinayete kurban gitmesi… Gerçekten ‘eşit miyiz’? Şenlik Lideri Prof. Dr. Adem Sözüer ile konuştuk.
12 yıldır Şenlik ‘Herkes İçin Adalet’ mottosuyla yapılıyor. Bu vurguyu niye yapma muhtaçlığı hissettiniz… aslına bakarsan adalet herkes için değil midir?
Herkes için adalet, tüm dünya ve her varlık için olması gerekeni söz eden üniversal unsur. Lakin biliyoruz ki ülkemiz dahil dünyanın her ülkesinde adaletsizler var. Kimi rengi, kimi inancı, kimi ırkı, kimi cinsiyeti niçiniyle adaletsizliklere maruz kalıyor.. Dünyada herkese yetecek kadar yiyecek var. Şayet adil dağıtılsa, açlıktan halâ milyonlarca insan ölür müydü? Global milyarder sayısı artarken, dünya servetlerinin birden fazla bir avuç beşere ilişkin olur, en büyük çoğunluğu oluşturan en alttakilere ise yüzde 2-3 oranında servet kalır mıydı? Günümüzde hâlâ bayanlar müzik dinledi diye kırbaçlanır, beşerler inançları niçiniyle toplama kamplarına gönderilir, savaşlar ve yoksulluk niçiniyle milyonlarca insan yerinden yurdundan edilip mülteci olur muydu? bu biçimde bir hayli örnek verilebilir… İşte bu niçinle 12 yıl evvel herkes için adalet diye yola çıktık ve daima hatırlatıyoruz; adalet bir kutup yıldızı üzeredir, ulaşamazsınız lakin o yol gösterici bir ülküdür, daima onun ışığında gitmeliyiz…
Festivalde her yıl adalet temalı sinemalar gösterilirken ayrıyeten akademik program için bir tema oluyor. Bu yıl husus ‘EŞİTİZ’ başlığı altında kadın-erkek eşitliği. Eşitiz lakin eşit hissetmiyoruz. Nasıl eşit hissedebiliriz?
Eşitiz diyemiyoruz. Zira her yere eşitiz diye yazıyoruz, ancak onlar kâğıt üstünde kaldığı için diyemiyoruz. Anayasalarda bayanlarla ilgili müspet ayrımcılık yazıyoruz, fakat siyaset, bürokrasi, iktisadın takımlarına baktığımızda yalnızca erkekleri gördüğümüz için eşitiz diyemiyoruz. İstanbul Kontratı üzere bir insan hakları kontratının yapılmasına katılıp, kontrata hak ve yükümlülükler yazıyoruz, fakat bir gece birden anayasaya alışılmamış bir yürütme süreciyle mukaveleden çıkınca eşitiz diyemiyoruz… Bayan cinayetleri ve bayana yönelik başka şiddet kabahatleri için kanunlara ağır cezalar yazıyoruz lakin her gün işlenmesine karşın bayan cinayetleri ve şiddet kabahatlerini işleyenleri daima aflarla hür bıraktığımız için eşitiz diyemiyoruz.
Etkinliğinizin bayan uğraşına nasıl bir katkı vermesini umuyorsunuz?
Kadın haklarındaki geri adımların aslında insan haklarının tümünde geri adım olduğunun şuurunda olan bayan hareketleri dünyanın dört bir yanında canları kıymetine hak çabası vermektedir. Şenliğimizde bu kozmik hak, adalet ve eşitlik gayretine sinema ve akademi dünyasından sanat ve bilimle ‘Eşitiz!’ diyerek dayanak olmak istiyoruz. Umudumuz eşitliğin somut adımlarla hayatın her alanında ve herkes için uygulanıyor olması.
İran’da Mahsa Amini’nin vefatıyla başlayan protestolar bize bayanın insan hakları uğraşı ismine ne söylüyor?
Özellikle otokratik rejimlerde birinci maksadın eşitlik ve bayan hakları olduğunu söylüyor. Husus yalnızca bayanlara kılık kıyafet dayatmalarına karşı bir başkaldırış değil; yalnızca çabucak her çeşit hak kullanmasının kocanın müsaadesine tabi kılınması, bayanların hakimlik üzere meslekleri yapamaması da değil..
Ne pekala?
Kadınların da kendi benimsediği kıymetlere nazaran kendini geliştirme hakkı olan bir birey değil, sahip olunan bir nesne pozisyonuna indirgenmesine karşı bir özgürlük itirazı söylenmektedir. bu biçimde bir özgürlük talebi ise elbette yalnızca bayanlar değil tüm toplum için bir hak ve özgürlük çabasıdır.
Türkiye’de bir müddetdir İstanbul Sözleşmesi’yle şiddetlenen LGBTİ+’lar tartışması var. Bu hususun siyasetin propaganda gereci haline getirilmesi nasıl riskler taşıyor?
Anayasa, kanunlarımız ve etik pahalar, insanları inancı, etnik kökeni, cinsiyeti yahut cinsel yönelimi niçiniyle aşağılamayı, ayrımcılık yapmayı, kınamayı yasaklamaktadır. Bilhassa, yetkili makamların cinsel tercihlerinden dolayı insanlara nefret telaffuzunda bulunmaları yahut bu telaffuzları desteklemeleri kamusal misyonun gerekleriyle uyuşmaz. Devletin yükümlülüğü bu telaffuzları önlemek, hukuken gerekli yaptırımları uygulamaktır. Bu düşmanlaştırıcı, damgalayıcı kelam ve davranışlarla, insan onuru kıymeti zedelenmektedir. Bu telaffuzları desteklemek, göz yummak, yalnızca farklı cinsel yönelimde olanların değil toplumdaki her bireyin varoluş haklarını tehlikeye koymaktadır.
Size ‘sadece 3 sinema izlemeye vaktim var’ desem; hangilerini önerirsiniz?
Filmler içinde ayrım yapmak sıkıntı. Lakin Sessiz Kız, Sürü ve 1976 derim. Dördüncüyü Ekleme bahtım var ise Tori ve Lokita.
12 yıldır Şenlik ‘Herkes İçin Adalet’ mottosuyla yapılıyor. Bu vurguyu niye yapma muhtaçlığı hissettiniz… aslına bakarsan adalet herkes için değil midir?
Herkes için adalet, tüm dünya ve her varlık için olması gerekeni söz eden üniversal unsur. Lakin biliyoruz ki ülkemiz dahil dünyanın her ülkesinde adaletsizler var. Kimi rengi, kimi inancı, kimi ırkı, kimi cinsiyeti niçiniyle adaletsizliklere maruz kalıyor.. Dünyada herkese yetecek kadar yiyecek var. Şayet adil dağıtılsa, açlıktan halâ milyonlarca insan ölür müydü? Global milyarder sayısı artarken, dünya servetlerinin birden fazla bir avuç beşere ilişkin olur, en büyük çoğunluğu oluşturan en alttakilere ise yüzde 2-3 oranında servet kalır mıydı? Günümüzde hâlâ bayanlar müzik dinledi diye kırbaçlanır, beşerler inançları niçiniyle toplama kamplarına gönderilir, savaşlar ve yoksulluk niçiniyle milyonlarca insan yerinden yurdundan edilip mülteci olur muydu? bu biçimde bir hayli örnek verilebilir… İşte bu niçinle 12 yıl evvel herkes için adalet diye yola çıktık ve daima hatırlatıyoruz; adalet bir kutup yıldızı üzeredir, ulaşamazsınız lakin o yol gösterici bir ülküdür, daima onun ışığında gitmeliyiz…
Festivalde her yıl adalet temalı sinemalar gösterilirken ayrıyeten akademik program için bir tema oluyor. Bu yıl husus ‘EŞİTİZ’ başlığı altında kadın-erkek eşitliği. Eşitiz lakin eşit hissetmiyoruz. Nasıl eşit hissedebiliriz?
Eşitiz diyemiyoruz. Zira her yere eşitiz diye yazıyoruz, ancak onlar kâğıt üstünde kaldığı için diyemiyoruz. Anayasalarda bayanlarla ilgili müspet ayrımcılık yazıyoruz, fakat siyaset, bürokrasi, iktisadın takımlarına baktığımızda yalnızca erkekleri gördüğümüz için eşitiz diyemiyoruz. İstanbul Kontratı üzere bir insan hakları kontratının yapılmasına katılıp, kontrata hak ve yükümlülükler yazıyoruz, fakat bir gece birden anayasaya alışılmamış bir yürütme süreciyle mukaveleden çıkınca eşitiz diyemiyoruz… Bayan cinayetleri ve bayana yönelik başka şiddet kabahatleri için kanunlara ağır cezalar yazıyoruz lakin her gün işlenmesine karşın bayan cinayetleri ve şiddet kabahatlerini işleyenleri daima aflarla hür bıraktığımız için eşitiz diyemiyoruz.
Etkinliğinizin bayan uğraşına nasıl bir katkı vermesini umuyorsunuz?
Kadın haklarındaki geri adımların aslında insan haklarının tümünde geri adım olduğunun şuurunda olan bayan hareketleri dünyanın dört bir yanında canları kıymetine hak çabası vermektedir. Şenliğimizde bu kozmik hak, adalet ve eşitlik gayretine sinema ve akademi dünyasından sanat ve bilimle ‘Eşitiz!’ diyerek dayanak olmak istiyoruz. Umudumuz eşitliğin somut adımlarla hayatın her alanında ve herkes için uygulanıyor olması.
İran’da Mahsa Amini’nin vefatıyla başlayan protestolar bize bayanın insan hakları uğraşı ismine ne söylüyor?
Özellikle otokratik rejimlerde birinci maksadın eşitlik ve bayan hakları olduğunu söylüyor. Husus yalnızca bayanlara kılık kıyafet dayatmalarına karşı bir başkaldırış değil; yalnızca çabucak her çeşit hak kullanmasının kocanın müsaadesine tabi kılınması, bayanların hakimlik üzere meslekleri yapamaması da değil..
Ne pekala?
Kadınların da kendi benimsediği kıymetlere nazaran kendini geliştirme hakkı olan bir birey değil, sahip olunan bir nesne pozisyonuna indirgenmesine karşı bir özgürlük itirazı söylenmektedir. bu biçimde bir özgürlük talebi ise elbette yalnızca bayanlar değil tüm toplum için bir hak ve özgürlük çabasıdır.
Türkiye’de bir müddetdir İstanbul Sözleşmesi’yle şiddetlenen LGBTİ+’lar tartışması var. Bu hususun siyasetin propaganda gereci haline getirilmesi nasıl riskler taşıyor?
Anayasa, kanunlarımız ve etik pahalar, insanları inancı, etnik kökeni, cinsiyeti yahut cinsel yönelimi niçiniyle aşağılamayı, ayrımcılık yapmayı, kınamayı yasaklamaktadır. Bilhassa, yetkili makamların cinsel tercihlerinden dolayı insanlara nefret telaffuzunda bulunmaları yahut bu telaffuzları desteklemeleri kamusal misyonun gerekleriyle uyuşmaz. Devletin yükümlülüğü bu telaffuzları önlemek, hukuken gerekli yaptırımları uygulamaktır. Bu düşmanlaştırıcı, damgalayıcı kelam ve davranışlarla, insan onuru kıymeti zedelenmektedir. Bu telaffuzları desteklemek, göz yummak, yalnızca farklı cinsel yönelimde olanların değil toplumdaki her bireyin varoluş haklarını tehlikeye koymaktadır.
Size ‘sadece 3 sinema izlemeye vaktim var’ desem; hangilerini önerirsiniz?
Filmler içinde ayrım yapmak sıkıntı. Lakin Sessiz Kız, Sürü ve 1976 derim. Dördüncüyü Ekleme bahtım var ise Tori ve Lokita.