Ahmet Ümit: Türkiye susmaz, beşerler susmaz, olağan olarak ben de susmam!Ahmet Ümit en güzel romancılarımızdan… Yapıtları dünyada 34 lisana çevrildi. Başkomiser Nevzat’ın yaratıcısı… Beyoğlu’nun En Hoş Ağabeyi, Sis ve Gece, Elveda Hoş Vatanım üzere birfazlaca yapıta imza atan Ahmet Ümit bir aşk masalıyla çıktı karşımıza…
niçin polisiyeden aşka çevirdi rotasını?
niçin aşkı bir masal olarak anlatmayı tercih etti.. imkânlı aşk var mı.. aldatmak ne tabir ediyor?
“Çok seviyordum, öldürdüm” kelamı ne kadar gerçek, bu ülkede niye erkekler bayanları öldürüyor?
Ve elbette sansür yasası…
Susacak mıyız, Ahmet Ümit maddeyle susar mı?
Konuştuk…
-Başkomiser Nevzat’ı dinlendiriyorsunuz sanırım… Bu sefer bir masal ile karşımızdasınız… Ve aşkı anlatıyorsunuz, nasıl karar verdiniz?
Aslında daha öncesinden yazdığım iki masal kitabım var. Masal yazmayı seviyorum, zira beni, bir daha çocukluğuma gdolayıyor. Annem fazlaca âlâ bir masal anlatıcısıydı. Ne yazık ki onu yıllar evvel kaybettim. Masal yazdığım vakit içinderda onunla bir daha buluşuyorum. Yazarken manevi varlığını daima yanımda hissediyorum. Size abartılı gelecek, lakin inanın sesini duyar üzere oluyorum: “Ahmet o denli yazma, bak burayı epey abartmışsın, burası biraz zayıf kalmış, şu şehzadeyi daha detaylı anlat” diye sesleniyor. Yani masal yazmak, vakitte seyahat yapmaya benziyor, eşsiz bir tecrübe.
Aşkı anlatmanın en yeterli yöntemlerinden biri masaldır
– niçin romanla değil de masalla anlatma yolunu seçtiniz?
Çünkü aşk da masal üzere sınırsız bir hayal gücüne dayanır. Bir insanı seçeriz ve ona dünyanın bütün olumlu özelliklerini yükleriz. O hem en güzel, hem en yiğit, hem en dürüst, hem en nazik, hem en fedekar olandır. bu biçimde hissederiz, lakin olağan olarak bu biçimde değildir. Bunların hepsi lakin destan kahramanlarında görülebilir, gerçek hayatta bu biçimde biri yoktur. Ancak biz bu biçimde olduğuna inanırız. Evet, aşk hakikate değil, hayale dayanır. Bu niçinle edebiyatta aşkı anlatmanın en güzel hallerinden biri de masalla anlatmaktır. Kelamlı ve yazılı kültürümüzde bu kadar epey masal olmasının sebebi de budur: Ferhat ile Hoş, Kerem ile Aslı, Leyla ile Mecnun, Tahir ile Zühre üzere klasikleşmiş masalları hatırlayalım. Aşk, tanımlamak istersek, onu en güzel anlatan sözcük masaldır.
Tutku benliğimizi ele geçirir
– Aşk kalıcı mıdır, süreksiz mi?
Aşk ağırlaşmış sevgidir. Fakat sevgiden farkını, benliğimizi akıl yerine tutkunun yönetmesidir. Evet, aşk demek benliğimizin tutkumuz tarafınca ele geçirilmesidir. Sevgiden hayli daha şiddetlidir, yıkıcıdır, tesirlidir ve daha kötücüldür. Uygun tarafı süreksiz olmasıdır, zira hayallerimizin eseridir, sıklıkla gerçek dışıdır, mantık dışıdır. O yüzden sonu çoklukla hüsranla biter. kimi vakit tümüyle biter, kimi vakit sevgiye dönüşür lakin her durumda biter. Aksi takdirde bu kadar ağır sevgiye ne yürek, ne vücut dayanabilir.
– Özgürlüğün olmadığı yerde aşk olur mu?
Bence olmaz. Aşk, şartsız olarak vermek demektir. Kendinizden, benliğinizden, hayatınızdan vazgeçmek demektir. Kimin için, âşık olduğunuz insan için. Sizin için bu kadar değerli olan bir insanın özgürlüğünü kısıtlamak; “Ya benimsin ya toprağın”, “sadece benim için yaşayacaksın ve benim istediğim üzere yaşayacaksın,” “sonsuza kadar beni seveceksin,” “benim istediklerimi yapacaksın” demenin aşkla bir ilgisi yoktur, bencillikle, despotlukla, kişilik bozukluğuyla ilgisi vardır. “Çok seviyordum o yüzden öldürdüm,” diyen kişi asla hayli sevmiyordur, cinayetin de aşkla alâkası yoktur. Onun sıradan bir psikopat olmasıyla alâkası vardır. Veyahut erkek hâkim toplumda, yanlış yetiştirilmeyle alakası vardır. İki insan birbirini kendi iradesiyle özgürce istemelidir. Zorbalıkla, para için, pozisyon için, meslek için biriyle birikte olmayı aşk diye tanımlamak bu süper duyguya en büyük hakarettir.
Ahmet Ümit
Ruh ikizi diye bir şey yoktur
* ‘Aşk Köpekliktir’ kitabınızda “Aşk, imkânsızı ümit etmektir” demiştiniz. İmkânlı aşk yok demek mi bu?
Ne yazık ki yoktur, zira âşık olduğumuz kişinin gerçek varlığıyla, onun bizim zihnimizdeki varlığı tıpkı değildir. Aşk tek kişiliktir, sonuna kadar da o denli kalır. Ruh ikizi diye bir şey yoktur. herkesin ruhu biriciktir, tektir. Kendimizden bile sıkılmışken bir benzerimize niçin aşık olalım. Aşk, bizim istediğimiz, özlediğimiz, tahminen de bilinçaltımızda yaşattığımız bir insanı dizayn etme gayretimizdir. Ancak bu mümkün değildir. Aşk, o yüzden imkansızı ümit etmektir.
Her aşk biter
– Son senelerda ömür biçiliyor aşka, üç yıl, beş yıl diye… Var mı bir son kullanma tarihi?
İnsanlık var olduğu sürece aşk da var olacaktır. Tahminen de bizi öteki varlıklardan ayıran en özel his aşktır. Lakin, aşk ömrün manası değildir, aşk bize sonsuz memnunluğu getirecek olan bir his da değildir, o yüzden yalnızca aşk için yaşamak da pek mümkün değildir. Lakin o denli ya da bu biçimde; herkesin aşkı yaşayacağını biliyorum. Asıl problemin de aşkı yaşamak değil, hayatı öğrenmek olduğunu düşünüyorum. Her aşk biter, değerli olan sevdiğiniz insan gittiğinde, onu kaybetmeyi kabullenmektir. Onu anlamak, hatta ona yardım etmektir. İşte bunun yapabilirseniz, bilgece davranırsınız. bu biçimde davrananmanın insane tabiatına zıt olduğunu, bunun epeyce sıkıntı olduğunu biliyorum, lakin kin duyarsanız, kötülük yaparsanız, sonuç vahim olur. Hayatta en epeyce ehemmiyet verdiğiniz duyguyu kirletmiş olursunuz.
Sevdiğinin gardiyanı olma!
– Kitabınızda prenslerin kurduğu aşk kenti bir aşk hapishanesine dönüşüyor. Hangi sebeplerle?
Çünkü beş prens de düşlerinde gördükleri kızın özgür olmasını istemiyorlar. Zira onlar aşkı bir cins ele geçirme, bir çeşit fetih olarak görüyorlar. Sevdikleri insanın hislerine, seçimlerine hürmet göstermiyorlar. Bencilce davranarak, yalnızca kendi tutkularını gerçekleştirmek istiyorlar. bu biçimde, aşk kenti bir aşk hapishanesine dönüşüyor. Tıpkı, aşk yuvası olması istenen konutlarımızın aşk hücrelerine dönüşmesi üzere.
– “Asla sevdiğin insanın gardiyanı olma!” Biraz açalım bunu lütfen… Diyelim oldu, yani sevdiğin insanın gardiyanı oldun.. başına ne gelir?
Sevdiğin insanı kısıtlamak, yönetmeye çalışmak, ona mahzur olmak, isteklerine aldırmamak, açıkçası hayatına müdahale etmekten kelam ediyorum. Hapishanede gardiyanlar da bunları yaparlar. Lakin onların işleri budur. Yani para kazanmak için bunu yaparlar, üstelik mahkumları hapishaneye tıkan onlar değildir. halbuki münasebette despotlaştığımızda, bu hükmetme işini bile isteye yapıyoruz demektir. Sevdiğimizin gardiyanı olmak, yalnızca birlikte olduğumuz insanı mahkum yapmaz, hem de bizi de o hapishanede fiyat. Özgür bir insan olmaktan çıkar, birinin bekçiliğini yapmaya çalışan acımasız birine dönüşürüz.
– Gardiyanı olma, peki neyi ol?
Arkadaşı ol, dostu ol, yoldaşı ol, destekçisi ol, öğrencisi ve öğretmeni ol, dinleyicisi ol, anlatanı ol, seveni ol, hürmet duyanı ol, yapan olarak eleştireni ol, yol göstermesine müsaade veren ol, yol göstereni ol, zevk vereni ol, zevk alanı ol. Olacak o kadar fazlaca şey varken, gardiyanı olmaya ne gerek var?
– Aşkta aldatmayı nereye koyarsınız?
Aşkta aldatmanın en makus yanı kendini aldatmaktır. Zira nitekim âşık olan insan aldatmaz, âşık olduğu şahıstan diğerine bakmaz, bakamaz. Aklı da, gönlü de, vücudu de o şahsa bağlıdır. Aldatıyorsa, yani gözü aşık olduğu şahıstan diğerini görüyorsa, o aslına bakarsanız aşık değildir. Yani aldatma evvela kendini aldatmakla başlar. Şayet aldatma var ise, kişiyi değil evvela o aşkı sorgulamak gerekir.
Kadın cinayetlerinin sebebi hanımın uyanışıdır
– Bu masal, bayanlara uygulanan şiddete karşı bir erkeklik ve insanlık eleştirisi diyorsunuz. Siz bir müellif olarak adamların bayanları niye öldürdüğünü düşünüyorsunuz?
Ataerkil toplumun yıkıcı kültürü yüzünden adamların, bayanları öldürdüğünü düşünüyorum, zira bayanlar, artık kendi ayaklarının üzerlerinde durmak istiyorlar. Kendi seçimlerini yapmak istiyorlar. Vazgeçme hakkını kullanmak istiyorlar. Fakat bayan özgürlüğünü kabul edemeyen bu nizam, bu haklı istekleri kabahat sayıyor, ahlaksızlık sayıyor, yozlaşma sayıyor, erkeğe hakaret sayıyor. Bu anlayışla yetiştirilen ve yönlendirilen erkekler de bayanları zalimce öldürmekte beis görmüyor. O denli ki mahkemeler bile, ‘erkeklik gururunu küçümsedi’ üzere niçinlerle ceza indirimleri veriyor. Bayan cinayetlerinin sebebi, bayanın uyanışıdır, özgürlük istemidir, eşitlik ve bağımsızlık talebidir.
– hanımın bağımsızlığının anahtarı kimde?
normal olarak bayanlarda. Bunun için kuvvetli bir uğraş veriliyor. Bizim üzere bayanları destekleyen erkeklerden oluşan bir kamuoyu da var ancak asıl sert çabayı bayanlar veriyor ve hiç kuşkusuz kazanacaklar. Onları destekleyen adamların sayısı da giderek artacak, bu saçma sapan ataerkil sistem kesinlikle yıkılacak.
Yasayla özgürlük kısıtlanmaz
– Sansür Yasası TBMM’den geçti, Resmi Gazete’de yayımlandı. Türkiye susar mı? Siz susar mısınız örneğin?
Yasayla, özgürlük kısıtlanamaz. Bu rüzgâra kelepçe vurmaya emsal. Ne kadar anti demokratik yasa çıkarırlarsa çıkarsınlar, ne kadar despotlaşırlarsa despotlaşsınlar, ne kadar zalimleşirlerse zalimleşsinler, vakti gelen kanıyı yenemezler. Türkiye susmaz, beşerler susmaz, şüphesiz ben de susmam. şüphesiz susmayacağım…
niçin polisiyeden aşka çevirdi rotasını?
niçin aşkı bir masal olarak anlatmayı tercih etti.. imkânlı aşk var mı.. aldatmak ne tabir ediyor?
“Çok seviyordum, öldürdüm” kelamı ne kadar gerçek, bu ülkede niye erkekler bayanları öldürüyor?
Ve elbette sansür yasası…
Susacak mıyız, Ahmet Ümit maddeyle susar mı?
Konuştuk…
-Başkomiser Nevzat’ı dinlendiriyorsunuz sanırım… Bu sefer bir masal ile karşımızdasınız… Ve aşkı anlatıyorsunuz, nasıl karar verdiniz?
Aslında daha öncesinden yazdığım iki masal kitabım var. Masal yazmayı seviyorum, zira beni, bir daha çocukluğuma gdolayıyor. Annem fazlaca âlâ bir masal anlatıcısıydı. Ne yazık ki onu yıllar evvel kaybettim. Masal yazdığım vakit içinderda onunla bir daha buluşuyorum. Yazarken manevi varlığını daima yanımda hissediyorum. Size abartılı gelecek, lakin inanın sesini duyar üzere oluyorum: “Ahmet o denli yazma, bak burayı epey abartmışsın, burası biraz zayıf kalmış, şu şehzadeyi daha detaylı anlat” diye sesleniyor. Yani masal yazmak, vakitte seyahat yapmaya benziyor, eşsiz bir tecrübe.
Aşkı anlatmanın en yeterli yöntemlerinden biri masaldır
– niçin romanla değil de masalla anlatma yolunu seçtiniz?
Çünkü aşk da masal üzere sınırsız bir hayal gücüne dayanır. Bir insanı seçeriz ve ona dünyanın bütün olumlu özelliklerini yükleriz. O hem en güzel, hem en yiğit, hem en dürüst, hem en nazik, hem en fedekar olandır. bu biçimde hissederiz, lakin olağan olarak bu biçimde değildir. Bunların hepsi lakin destan kahramanlarında görülebilir, gerçek hayatta bu biçimde biri yoktur. Ancak biz bu biçimde olduğuna inanırız. Evet, aşk hakikate değil, hayale dayanır. Bu niçinle edebiyatta aşkı anlatmanın en güzel hallerinden biri de masalla anlatmaktır. Kelamlı ve yazılı kültürümüzde bu kadar epey masal olmasının sebebi de budur: Ferhat ile Hoş, Kerem ile Aslı, Leyla ile Mecnun, Tahir ile Zühre üzere klasikleşmiş masalları hatırlayalım. Aşk, tanımlamak istersek, onu en güzel anlatan sözcük masaldır.
Tutku benliğimizi ele geçirir
– Aşk kalıcı mıdır, süreksiz mi?
Aşk ağırlaşmış sevgidir. Fakat sevgiden farkını, benliğimizi akıl yerine tutkunun yönetmesidir. Evet, aşk demek benliğimizin tutkumuz tarafınca ele geçirilmesidir. Sevgiden hayli daha şiddetlidir, yıkıcıdır, tesirlidir ve daha kötücüldür. Uygun tarafı süreksiz olmasıdır, zira hayallerimizin eseridir, sıklıkla gerçek dışıdır, mantık dışıdır. O yüzden sonu çoklukla hüsranla biter. kimi vakit tümüyle biter, kimi vakit sevgiye dönüşür lakin her durumda biter. Aksi takdirde bu kadar ağır sevgiye ne yürek, ne vücut dayanabilir.
– Özgürlüğün olmadığı yerde aşk olur mu?
Bence olmaz. Aşk, şartsız olarak vermek demektir. Kendinizden, benliğinizden, hayatınızdan vazgeçmek demektir. Kimin için, âşık olduğunuz insan için. Sizin için bu kadar değerli olan bir insanın özgürlüğünü kısıtlamak; “Ya benimsin ya toprağın”, “sadece benim için yaşayacaksın ve benim istediğim üzere yaşayacaksın,” “sonsuza kadar beni seveceksin,” “benim istediklerimi yapacaksın” demenin aşkla bir ilgisi yoktur, bencillikle, despotlukla, kişilik bozukluğuyla ilgisi vardır. “Çok seviyordum o yüzden öldürdüm,” diyen kişi asla hayli sevmiyordur, cinayetin de aşkla alâkası yoktur. Onun sıradan bir psikopat olmasıyla alâkası vardır. Veyahut erkek hâkim toplumda, yanlış yetiştirilmeyle alakası vardır. İki insan birbirini kendi iradesiyle özgürce istemelidir. Zorbalıkla, para için, pozisyon için, meslek için biriyle birikte olmayı aşk diye tanımlamak bu süper duyguya en büyük hakarettir.
Ahmet Ümit
Ruh ikizi diye bir şey yoktur
* ‘Aşk Köpekliktir’ kitabınızda “Aşk, imkânsızı ümit etmektir” demiştiniz. İmkânlı aşk yok demek mi bu?
Ne yazık ki yoktur, zira âşık olduğumuz kişinin gerçek varlığıyla, onun bizim zihnimizdeki varlığı tıpkı değildir. Aşk tek kişiliktir, sonuna kadar da o denli kalır. Ruh ikizi diye bir şey yoktur. herkesin ruhu biriciktir, tektir. Kendimizden bile sıkılmışken bir benzerimize niçin aşık olalım. Aşk, bizim istediğimiz, özlediğimiz, tahminen de bilinçaltımızda yaşattığımız bir insanı dizayn etme gayretimizdir. Ancak bu mümkün değildir. Aşk, o yüzden imkansızı ümit etmektir.
Her aşk biter
– Son senelerda ömür biçiliyor aşka, üç yıl, beş yıl diye… Var mı bir son kullanma tarihi?
İnsanlık var olduğu sürece aşk da var olacaktır. Tahminen de bizi öteki varlıklardan ayıran en özel his aşktır. Lakin, aşk ömrün manası değildir, aşk bize sonsuz memnunluğu getirecek olan bir his da değildir, o yüzden yalnızca aşk için yaşamak da pek mümkün değildir. Lakin o denli ya da bu biçimde; herkesin aşkı yaşayacağını biliyorum. Asıl problemin de aşkı yaşamak değil, hayatı öğrenmek olduğunu düşünüyorum. Her aşk biter, değerli olan sevdiğiniz insan gittiğinde, onu kaybetmeyi kabullenmektir. Onu anlamak, hatta ona yardım etmektir. İşte bunun yapabilirseniz, bilgece davranırsınız. bu biçimde davrananmanın insane tabiatına zıt olduğunu, bunun epeyce sıkıntı olduğunu biliyorum, lakin kin duyarsanız, kötülük yaparsanız, sonuç vahim olur. Hayatta en epeyce ehemmiyet verdiğiniz duyguyu kirletmiş olursunuz.
Sevdiğinin gardiyanı olma!
– Kitabınızda prenslerin kurduğu aşk kenti bir aşk hapishanesine dönüşüyor. Hangi sebeplerle?
Çünkü beş prens de düşlerinde gördükleri kızın özgür olmasını istemiyorlar. Zira onlar aşkı bir cins ele geçirme, bir çeşit fetih olarak görüyorlar. Sevdikleri insanın hislerine, seçimlerine hürmet göstermiyorlar. Bencilce davranarak, yalnızca kendi tutkularını gerçekleştirmek istiyorlar. bu biçimde, aşk kenti bir aşk hapishanesine dönüşüyor. Tıpkı, aşk yuvası olması istenen konutlarımızın aşk hücrelerine dönüşmesi üzere.
– “Asla sevdiğin insanın gardiyanı olma!” Biraz açalım bunu lütfen… Diyelim oldu, yani sevdiğin insanın gardiyanı oldun.. başına ne gelir?
Sevdiğin insanı kısıtlamak, yönetmeye çalışmak, ona mahzur olmak, isteklerine aldırmamak, açıkçası hayatına müdahale etmekten kelam ediyorum. Hapishanede gardiyanlar da bunları yaparlar. Lakin onların işleri budur. Yani para kazanmak için bunu yaparlar, üstelik mahkumları hapishaneye tıkan onlar değildir. halbuki münasebette despotlaştığımızda, bu hükmetme işini bile isteye yapıyoruz demektir. Sevdiğimizin gardiyanı olmak, yalnızca birlikte olduğumuz insanı mahkum yapmaz, hem de bizi de o hapishanede fiyat. Özgür bir insan olmaktan çıkar, birinin bekçiliğini yapmaya çalışan acımasız birine dönüşürüz.
– Gardiyanı olma, peki neyi ol?
Arkadaşı ol, dostu ol, yoldaşı ol, destekçisi ol, öğrencisi ve öğretmeni ol, dinleyicisi ol, anlatanı ol, seveni ol, hürmet duyanı ol, yapan olarak eleştireni ol, yol göstermesine müsaade veren ol, yol göstereni ol, zevk vereni ol, zevk alanı ol. Olacak o kadar fazlaca şey varken, gardiyanı olmaya ne gerek var?
– Aşkta aldatmayı nereye koyarsınız?
Aşkta aldatmanın en makus yanı kendini aldatmaktır. Zira nitekim âşık olan insan aldatmaz, âşık olduğu şahıstan diğerine bakmaz, bakamaz. Aklı da, gönlü de, vücudu de o şahsa bağlıdır. Aldatıyorsa, yani gözü aşık olduğu şahıstan diğerini görüyorsa, o aslına bakarsanız aşık değildir. Yani aldatma evvela kendini aldatmakla başlar. Şayet aldatma var ise, kişiyi değil evvela o aşkı sorgulamak gerekir.
Kadın cinayetlerinin sebebi hanımın uyanışıdır
– Bu masal, bayanlara uygulanan şiddete karşı bir erkeklik ve insanlık eleştirisi diyorsunuz. Siz bir müellif olarak adamların bayanları niye öldürdüğünü düşünüyorsunuz?
Ataerkil toplumun yıkıcı kültürü yüzünden adamların, bayanları öldürdüğünü düşünüyorum, zira bayanlar, artık kendi ayaklarının üzerlerinde durmak istiyorlar. Kendi seçimlerini yapmak istiyorlar. Vazgeçme hakkını kullanmak istiyorlar. Fakat bayan özgürlüğünü kabul edemeyen bu nizam, bu haklı istekleri kabahat sayıyor, ahlaksızlık sayıyor, yozlaşma sayıyor, erkeğe hakaret sayıyor. Bu anlayışla yetiştirilen ve yönlendirilen erkekler de bayanları zalimce öldürmekte beis görmüyor. O denli ki mahkemeler bile, ‘erkeklik gururunu küçümsedi’ üzere niçinlerle ceza indirimleri veriyor. Bayan cinayetlerinin sebebi, bayanın uyanışıdır, özgürlük istemidir, eşitlik ve bağımsızlık talebidir.
– hanımın bağımsızlığının anahtarı kimde?
normal olarak bayanlarda. Bunun için kuvvetli bir uğraş veriliyor. Bizim üzere bayanları destekleyen erkeklerden oluşan bir kamuoyu da var ancak asıl sert çabayı bayanlar veriyor ve hiç kuşkusuz kazanacaklar. Onları destekleyen adamların sayısı da giderek artacak, bu saçma sapan ataerkil sistem kesinlikle yıkılacak.
Yasayla özgürlük kısıtlanmaz
– Sansür Yasası TBMM’den geçti, Resmi Gazete’de yayımlandı. Türkiye susar mı? Siz susar mısınız örneğin?
Yasayla, özgürlük kısıtlanamaz. Bu rüzgâra kelepçe vurmaya emsal. Ne kadar anti demokratik yasa çıkarırlarsa çıkarsınlar, ne kadar despotlaşırlarsa despotlaşsınlar, ne kadar zalimleşirlerse zalimleşsinler, vakti gelen kanıyı yenemezler. Türkiye susmaz, beşerler susmaz, şüphesiz ben de susmam. şüphesiz susmayacağım…